معرفی کتاب عودلاجان

۰
23
3,844

معرفی کتاب اودلاجان(عودلاجان)

دکتر ناصر تکمیل همایون

” پژوهش من به پنج محله در تهران می‎پردازد که اودلاجان یا عودلاجان یکی از آنهاست و کتابی هم برای آن منتشر کرده ‏ام. و بقیه این محلات نیز به صورت کتابی کوچک توسط دفتر پژوهش‎های فرهنگی منتشر و در اختیار علاقمندان قرار خواهد گرفت.

محله اودلاجان بخش کوچکی از روستای تاریخی تهران است. اما نام و نشان روستای طهران بر پایه پژوهش‎های دقیقی که برای نخستین بار در فارسنامۀ ابن بلخی در سال ۵۱۰ قمری مشخص شده . آن جا که آمده است « همه میوه‎های آن جا به غایت نیکوست، خاصه انارکی مانند انار طهرانی است.

درباره روستای طهران یا تهران ، مرحوم دکتر حسین کریمان از قول یاقوت حموی آورده است: « طهران از دیه‎های ری است و میان آن دو فاصله به مقدار یک فرسنگ است

  • دروازه شمیران ـ نبش پامنار و خیابان امیرکبیر
  • دروازه شاه عبدالعظیم ـ انتهای بازار عباس آباد/بازار حضرتی
  • دروازه قزوین ـ میدان شاپور
  • دروازه دولاب ـ نبش بازارچه نایب السلطنه

به مرور محلات دوازده گانه در هم ادغام شدند و با برخورداری از زمین‎های بایر مجاور خود و باغ‎ها و مزرعه‎ها به صورت چهار محله بزرگ ـ بازار و محله بازار ، چاله میدان، اودلاجان و سنگلچ ـ درآمدند .

یکی از محله‎های ترکیب شده از چند محله کوچک دوازده گانه روستای تهران، محله‎ای است که از دوره قاجاریه بدین سو به نام عودلاجان ( اودلاجان) شهرت یافت. این محله از دوره یاد شده، تحریف شده و به غلط عودلاجان نام گرفته است و معلوم نیست کدام محله‎های قدیمی روستان تهران با چه اسامی، این محله جدید را به وجود آورده‎اند. شاید که محله ساران و سرجمیک در کلان محله اودلاجان جای یافته‎اند.

کلان محله اودلاجان که از دوره صفویه به حد و مرز آن مشهور شد، به مرور زمان به لحاظ جغرافیایی توسعه پیدا کرد و زیر محله و محله‎های متعدد در درون آن پدید آمد:

  • از شمال خیابان امیرکبیر ( چراغ گاز یا برق)
  • از شرق خیابان ری
  • از جنوب خیابان پانزدهخرداد ( بوذرجمهری) و محله چاله میدان و بازار و محله بازار
  • از غرب خیابان ناصر خسرو ( ناصریه) خندق سابق محله ارگ

udlajan

این منطقه همان جایی است که از زمان شاه تهماسب بدین سو اندک اندک آباد شده و خانه‏ ها و عمارت‎های جدید و بناهای مذهبی و رفاهی در آن ایجاد شده است.

با توسعه محله بزرگ اودلاجان و سکونت مهاجران گوناگون از مناطق مختلف ایران، این محله به مرور تا پایان دوره سطلنت قاجاریه دارای محله‎های کوچک ، گذرها، میدانچه‎ها، کوچه‎ها، بازارها و بازارچه‎های متعدد گردید.

اودلاجان دربردارنده پیروان مذهب تشیع، یهودیان و اقلیتی از مسیحیان بوده است. اما دو گروه مسلمان و یهودی ( کلیمی) طی سالها زندگی مشترک با یکدیگر ، همزیستی نسبتاً آرام و سالمی داشته‎اند.

هر دو دیانت دارای اماکن مقدس مذهبی و عبادتی بوده‎اند که بسیاری از آنها هنوز پابرجاست. در این محله پیش از ایجاد دارالخلافه ناصری و پس از آن ، مساجد و مدارس و مکتب‏خانه ‏های اسلامی و تکیه‎ها و حسینیه‎ها و سقاخانه‎های دیگری بنا شده است و یهودیان نیز اماکن مقدس خود را داشته اند. از جمله کنیسه عزرا یعقوب کهن محله کلیمی‎ها و کنیسه نو محله کلیمی‏ها.

اما محله اودلاجان همانند دیگر محله‎های تهرا در سال‎های ۱۳۰۹ تا ۱۳۱۱ خورشیدی در زمان رضا شاه و ریاست بلدیه سرهنگ کریم خان بوذرجهمری که بار دیگر حصار و برج و باروی تهران ویران شد و شهر بی در و دروازه پدید آمد، مملو از مهاجران و ساکنان جدید شد. تهران در مسیر بزرگ شدن، آن سان گستردگی یافت که طی ۵۰ سال حدود ۲۵۰ روستای پیرامونی خود را بلعید، و جعمیت آن که در آغاز پایتختی حداکثر ۵۰۰۰۰ تن بود، در زمان حاضر با جمعیت روز که از شهرستان‎ها به تهران مراجعه می.‎کنند به حدود پانزده میلیون رسید که حدود یک پنجم جمعیت کل کشور است.

نمایش مقاله‌های بیشتر
مقاله‌ها بیشتر بر اساس تهران شناسی
مقاله‌های بیشتر در تهران در متون

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

این مقاله را هم بخوانید

تورهای نوروزی موسسه تهران شناسی

  …