عودلا…عبدالله…جان؟

کوچه کوچه و محله محلۀ این شهر را که نظر می افکنیم،با هزاران نام و یادی روبرو می شویم که هر کدام هویت و نمادی از تاریخ،جغرافیا،طبیعت و مردمان و زندگی جاری آنها در این شهر هزار خاطره است.نام ها ویادهایی که ازآغاز پایتختی تهران،با رویکرد حاکمان وقت،دستخوش تغییرات فراوانی بوده است.
در منابع مختلف،از وجه تسمیۀ محله های پرشمار تهران سخن زیاد به میان آمده است.خوب که به این منابع نظر افکنیم،وجه تسمیۀ بسیاری از محله های شهر از منطق درستی برخوردار است؛با این وجود منطق برخی هم مبهم و بیشتر بر اساس حدس و گمان ها صورت پذیرفته است.سؤالات بسیاری در این باره وجود دارد که ذهن محققان را به خود مشغول کرده است.گفته می شود ونک از این رو ونک نام گرفته که روزگاری درختان ون بی شماری در آن می رویید.اگر چه می توان هنوز رد درختان ون را در این محله پیدا کرد،اما نیک که دنبال نام ونک باشیم،ونک را ناحیتی در اطراف سمیرم می یابیم که امروزه برای خود شهری گشته است.ونکی که بر اساس شواهد موجود،نخستین ساکنان ونک تهران نیز از آنجا بوده اند و نام ونک به سکونت ونکی های سمیرم بازمی گردد.علاوه براین،ونک را نوعی جانور کوچکتر از گربه هم گفته اند که البته ربطی به ونک ما و سمیرم ندارد.
نارمک و ده نارمک نیز از دیگر محله های شهر تهران هستند که عده ای را اعتقاد بر آن است که به دلیل وجود درختان انار در گذشته به نارمک شهرت یافته است.با این اوصاف،اگر نگاهی به منابع تاریخی بیندازیم،ده نارمک در منابع قرن پنج و شش به نرمق و نرمه شهرت داشته است.حتی در ری دوره اسلامی،بازاری به نام نرمه وجود داشت که به سمت ده نرمق گشوده می شد؛نرمقی که بعدها به نارمک بدل گردید.
عودلاجان نیز یکی دیگر از محله های تهران است که نام آن در پیوند با آب تعریف گردیده است و منابع،ریشه اش را برگرفته از«او» به معنای آب و «دراجیدن» به معنای پخش کردن آب می دانند و معتقدند «اودراجیدن» به معنای محل پخش آب بوده و به تدریج به عودلاجان تغییر نام یافته است.با علم به این موضوع،خوب که به تهران قدیم و نقشه های آن نظر بیفکنیم،درمی یابیم درست است که دو چشمه بالا و پایین در محدوده عودلاجان از منابع آب مهم این محله و تهران بودند،اما محلی به نام «آب پخش کن» در محدودۀ محله سنگلج و پارک شهر امروزی بود که از دیگر منابع آبی مهم تهران به شمار می آمد.آیا نام اودراجیدن یا محل پخش کردن آب بهتر نبود به این محله و آب پخش کن آن اطلاق می گردید تا عودلاجان؟ از سوی دیگر،اگر نگاهی به زبان های محاوره ای برخی از قومیت های ایرانی بیفکنیم،خواهیم دید در این زبان ها عبدالله به «عودلا» خوانده می شود.حتی امام زادۀ نزدیک خرم آباد به «شاهزاده عبدالله» معروف است و در زبان محلی به «شاز عودلا» خوانده می شود.عبدالله قربانی، خوانندۀ کرد نیز به «عودلا ماچکه ای» معروف است. همچنین،موارد فراوانی از نام های عبدالله وجود دارند که در نقاط مختلفی چون استان بوشهر و لرستان و کردستان و بین عربها و افغان ها به «عودلا» شناخته می شوند.سؤال اساسی این است آیا ترکیب شخصیتی به نام «عودلا» با کلمۀ جان و یا دلایل دیگرنمی توانسته وجه تسمیۀ نام گذاری محلۀ عودلاجان باشد تا ترکیب تغییر یافتۀ دور از ذهن اودراجیدن!؟
و اینچنین است که در کنار نام عودلاجان،نام های دیگری چون زرگنده، قلهک،چیتگر،وردآورد و … وجود دارند که منطق نامگذاری شان به شواهد و مثال های متقن بیشتری نیاز دارد که ورای نظرهای موجود، پژوهشگران و تهرانشناسان جوان باید به دنبالش باشند.

نمایش مقاله‌های بیشتر
مقاله‌ها بیشتر بر اساس علیرضا زمانی
مقاله‌های بیشتر در فرهنگی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

این مقاله را هم بخوانید

درختانی که نماد تهرانند..

مروری بر درختان هویت بخش تهران   چنار، نماد تهران است؛ حتی اگر در این روزگار، کاشت آن…